Almanca Partisiplerin Türkçedeki Eşdeğerlik Düzeylerinin (Sıfat-Fiiller) Analizi: Daniel Kehlmann'ın Dünyanın Ölçümü Adlı Romanı Örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17216814Anahtar Kelimeler:
Eşdeğerlik, Almanca-Türkçe Çeviri, Çeviri Eleştirisi , Partisip , Sıfat-fiilÖzet
Bu araştırma, Daniel Kehlmann’ın Dünyanın Ölçümü adlı romanındaki Almanca Partizip I / Partizip II yapıların Türkçede sıfat-fiiller olarak aktarımında bunların eşdeğerlik düzeylerini belirlemeyi ve bu aktarım süreçlerinde kullanılan çeviri tekniklerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma, karma yöntem yaklaşımıyla yürütülmüştür: Ağırlıklı olarak nitel boyutta betimleyici ve karşılaştırmalı çözümleme şekli benimsenmiş; nicel boyutta ise veriler eşdeğerlik kodları üzerinden frekans ve yüzde dağılımları ile hesaplanmıştır. Eserin 2., 9. ve 12. bölümlerinden amaçlı örnekleme ile seçilen 6’sı P I; 14’ü P II olmak üzere 20 örnek tespit–eşleştirme–çözümleme sırasıyla incelenmiştir. Nitel çözümlemede Koller’in eşdeğerlik sınıfları, Nida’nın biçimsel ve devingen eşdeğerlik ölçütleri ile Vinay & Darbelnet’in teknikleri temel alınmıştır; Helbig & Buscha’nın P I’in eşzamanlılık, P II’nin tamamlanmışlık yönelimlerine ilişkin açıklamaları referans alınmıştır. Nicel kısımda sonuçlar grafikle birlikte verilmiştir. Bulgular, P I örneklerinin yüksek oranda tam eşdeğerlik verdiğini (yaklaşık %83), P II örneklerinde ise tam eşdeğerliğin düştüğünü (yaklaşık %57) göstermektedir. Bu farklılık, Türkçedeki -an/-en eklerinin P I’in eşzamanlılık ve süreklilik bildiren işlevleriyle uyumlu olmasına karşın, P II’deki tamamlanmışlık ve edilgenlik katmanlarının aktarımında yaşanan güçlüklerle ilişkilidir. Doğrudan aktarım ve sözcüğü sözcüğüne çözümler en tutarlı sonuçları üretirken; anlam değişimi içeren tercihlerde (örn. sogenannte, selbsterdachten), ince anlam katmanlarında kayıplar saptanmıştır. Sonuç olarak, Almanca partisiplerin Türkçede sıfat-fiil karşılıklarıyla kurulacak eşdeğerliğin sistemli biçimde değerlendirilmesi, hem çeviri eğitimi hem de uygulama açısından önemli bir gereksinimdir. Bulgular, P I için doğrudan sıfat-fiil çözümlemelerinin tercih edilmesi, P II için ise tamamlanmışlık ve edilgenlik vurgusunu koruyan stratejilerin benimsenmesi gerektiğine işaret etmektedir.
Referanslar
Baltacı, A. (2018). Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme. BEÜ SBE Dergisi, 7(1), 231-274.
Banguoğlu, T. (2007). Türkçenin Grameri. TDK Yayınları.
Deny, J. (2012). Türk Dil Bilgisi (A. U. Elöve, çev.; A. Benzer, günümüz Türkçesine uy.). Kabalcı Yayınevi. (Özgün çalışma 1941’te Türk Dili Grameri: Osmanli Lehçesi adıyla Maarif Matbaası tarafından yayımlandı.)
Duden. (2016). Die Grammatik: Unentbehrlich für richtiges Deutsch (9. Aufl.). Dudenverlag.
Eisenberg, P. (2020). Grundriss Der Deutschen Grammatik: Das Wort (5., aktualisierte und überarbeitete Aufl.). J. B. Metzler.
Ergin, M. (2013). Türk Dil Bilgisi. Bayrak Yayınları.
Helbig, G., & Buscha, J. (2011). Deutsche Grammatik: Ein Handbuch Für Den Ausländerunterricht. Langenscheidt.
Holmes, J. S. (2000). The name and nature of translation studies. In L. Venuti (Ed.), The translation studies reader (pp. 172-185). Routledge. (İlk özgün çalışma 1972'de yayımlanmıştır)
Johanson, L. (2013). Structural Factors In Turkic Language Contacts. Routledge. (İlk baskı 2002’de Curzon’da yayımlanmıştır)
Kavak, E., & Üstünyer, İ. (2025). Almancadan Türkçeye Çeviri Eleştirisi Bağlamında Daniel Kehlmann'ın Dünyanın Ölçümü Adlı Romanındaki Zarf Fiillerin Türkçedeki Eşdeğerlik Düzeylerinin Analizi. Journal of Research in Turkic Languages, 7(2), 54-74. https://doi.org/10.34099/jrtl.724
Kehlmann, D. (2006). Die Vermessung Der Welt (22. Aufl.). Rowohlt.
Koller, W., & Henjum, K. B. (2020). Einführung in die Übersetzungswissenschaft (9., überarbeitete und aktualisierte Aufl.).
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri: Şekil Bilgisi. TDK Yayınları.
Narr Francke Attempto Verlag. (Kitabın önceki baskıları (1979, 2011) yalnızca Koller’e aittir).
Nida, E. A. (2021). Toward A Science Of Translating: With Special Reference To Principles And Procedures Involved In Bible Translating (2nd ed.). Brill. https://doi.org/10.1163/9789004495746
Nord, C. (2018). Translating as a purposeful activity: Functionalist approaches explained (2nd ed.). Routledge.
Reiß, K., & Vermeer, H. J. (2010). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie(2. Aufl., Nachdruck). De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783111351919
Sabuncuoğlu, A. (Çev.). (2009). Dünyanın Ölçümü (2. bs.). D. Kehlmann. Can Yayınları. (Özgün eser 2005’te yayımlanmıştır)
Toury, G. (2012). Descriptive Translation Studies and Beyond (Revised edition). John Benjamins. (İlk baskı 1995’te yine John Benjamins tarafından yayımlanmıştır)
Vermeer, H. J. (1978). Ein Rahmen für eine allgemeine Translationstheorie. Lebende Sprachen, 23(3), 99-102.
Vinay, J.-P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation (J. C. Sager & M.-J. Hamel, Trans.). John Benjamins. (İlk özgün çalışma 1958'de yayımlanmıştır)
Zifonun, G., Hoffmann, L., & Strecker, B. (1997). Grammatik der deutschen Sprache (Bd. 2). De Gruyter.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Engin Kavak, İlyas Üstünyer
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Lisans
Dergimizde yayımlanan makaleler, Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası (CC BY 4.0) ile lisanslanmıştır.
Bunları yapmakta özgürsünüz:
- Paylaş — Dergide yayımlanan eserleri her ortam veya formatta kopyalayabilir ve yeniden dağıtabilirsiniz. Her türlü amaç için, ticari amaç da dahil
- Uyarla — Her türlü amaç için (ticari amaç da dahil) karıştır, aktar ve mevcut eserin üzerine inşa et her türlü amaç için kullanılabilir.
- Lisans şartlarını yerine getirdiğiniz sürece, lisans sahibi bu özgürlükleri (belirtilen hakları) iptal edemez.
Aşağıdaki şartlar altında:
- Atıf - uygun referans vermeli , lisansa bağlantı sağlamalı ve değişiklik yapıldıysa bilgi vermelisiniz. Bunları uygun bir şekilde yerine getirebilirsiniz fakat bu, lisans sahibinin sizi ve kullanım şeklinizi onayladığını göstermez.
- Ek sınırlamalar yoktur - Lisansın izin verdiği hakları başkaları üzerinde kanunlarla ya da teknolojiyi kullanarak sınırlayamazsınız.
